Wskaźnik Ra lub CRI (z angielskiego Color Rending Index) to wskaźnik oddawania barw, który charakteryzuje źródło światła. Wyrażany jest w skali od 0 do 100, gdzie 100 oznacza światło maksymalnie odwzorowujące światło słoneczne. Co warto o nim wiedzieć i dlaczego powinniśmy zwracać na niego uwagę podczas zakupu oświetlenia? W dzisiejszym wpisie postaramy się odpowiedzieć na te pytania.
W jaki sposób identyfikujemy barwy?
Wzrokowa percepcja obiektów jest możliwa tylko wtedy, kiedy występuje różnica w luminacji lub barwie pomiędzy obserwowanym obiektem a tłem, na którym się on znajduje. W związku z tym, do celów oświetleniowych stosowane są różne typy źródeł światła. W ostatnim czasie coraz większą popularnością cieszą się energooszczędne źródła światła, na przykład oświetlenie LED.
Wrażenie barwy odczuwalne przez człowieka osiągalne jest dzięki działaniu wzroku i mózgu. Percepcja światła możliwa jest dzięki receptorom jaskrawości (pręciki) oraz barwy (czopki) znajdującymi się na siatkówce oka. Energia fotonu determinuje barwę w procesie widzenia, którą rozpatruje się jako nasycenie oraz odcień. Zdolność człowieka do rozróżniania kolorów oparta jest na trzech atrybutach barwy: jasność, nasycenie oraz odcień. Zależą one głównie od parametrów używanych źródeł światła.
Jak wyznacza się wskaźnik CRI?
Źródło światła o CRI równym 0 Ra to światło monochromatyczne, czyli jednego koloru. Przy takim źródle nie ma możliwości rozpoznania koloru oświetlanego obiektu. Przyjęto, że CRI równe 100 to światło słoneczne. Przy nim kolory oglądanych obiektów są oddawane najbardziej naturalnie. Spośród sztucznych źródeł światła, CRI na poziomie 100 ma oświetlenie żarowe, czyli żarówki i halogeny. To właśnie one stosowane są jako punkt odniesienia, do których porównywane są wszelkie inne źródła światła.
Wskaźnik CRI wyznacza się na podstawie 14 określonych kolorów próbnych zwanych z angielskiego Test Color Samples, jednak bardzo często producenci opierają się jedynie na ośmiu. Wzorce barw zostają kolejno oświetlone badanym źródłem światła. W zależności od tego, jak bardzo światło odbite od barwy testowej jest zbliżone do odbicia za pomocą światła wzorcowego, określa się współczynnik oddawania barw Ra.
Dlaczego oddawanie barw jest ważne dla człowieka?
Dobry współczynnik oddawania barw, w połączeniu z przyjemną temperaturą barwową światła, dla większości ludzi zapewnia najlepsze warunki odpoczynkowe. W środowisku pracy najczęściej stosuje się barwę naturalną i jak najwyższe Ra. Dobry odcień światła i wysokie odwzorowanie kolorów powoduje, że czujemy się lepiej, a wzrok mniej się męczy. Obiekty oświetlone przez lampy o skrajnie niskim oddawaniu kolorów widzimy gorzej niż jeśli zostałyby one oświetlone źródłem o takim samym strumieniu, lecz wyższym Ra.
W środowisku pracy problem jakości światła przekłada się na wydajność, dokładność oraz bezpieczeństwo, a co za tym idzie również zdrowie i samopoczucie. Właściwe oddawanie barw jest ważne z punktu widzenia prezentacji produktów na wystawach sklepowych czy w ich wnętrzach. Profesjonaliści produkujący oświetlenie przywiązują do tego parametru bardzo dużą wagę. Normy dotyczące oświetlenia wymagają dla większości sytuacji Ra minimum 80. Czasami wymagania są mniejsze, na przykład w przypadku hal magazynowych czy oświetlenia zewnętrznego.
Jakie znaczenie ma współczynnik dla oświetlenia LED?
Oświetlenie LED o niskim współczynniku CRI, na poziomie Ra <80 będzie oddawać barwy w mniej naturalny, a co za tym idzie nieatrakcyjny sposób. Dlatego, jeśli kupujemy takie oświetlenie, ważne jest, aby zwrócić uwagę na ten parametr. Żarówki LED z reguły mają CRI na poziomie Ra 80 i więcej, co daje bardzo przyzwoite odwzorowanie barw. Warto podkreślić, że zmniejszenie współczynnika oddawania barw ma również wpływ na zmniejszenie strumienia świetlnego. Ilość światła oraz jego natężenie ma znaczący wpływ na nasze samopoczucie, należy więc brać pod uwagę współczynnik oświetlenia i wybierać takie z wysokim poziomem Ra.